افتادگی واژن یا پرولاپس واژن چیست و چگونه درمان می‌شود؟

افتادگی واژن یا پرولاپس واژن حالتی است که در آن عضلات و بافت‌های حمایتی لگن ضعیف شده و توانایی حمایت کامل از اعضای داخل لگن، مانند مثانه و رحم، را ندارند. این وضعیت ممکن است به دلیل بارهای مکرر بارداری، زایمان‌های طبیعی پرتنش، کاهش سطح استروژن پس از یائسگی، بلند کردن اشیاء سنگین، و حتی عادات ناسالمی چون سیگار کشیدن ایجاد شود.

برای درمان پرولاپس واژن، روش‌های متفاوتی وجود دارد. در موارد خفیف، ممکن است تمرینات کگل یا استفاده از دستگاه‌های پساری مفید باشند. اما در موارد شدیدتر، جراحی‌هایی مانند هیسترکتومی یا واژینوپلاستی به ترمیم بافت‌های آسیب دیده و حمایت از اعضای لگن منجر می‌شود.

نکات کلیدی

• زایمان و فشار ناشی از آن می‌تواند عضلات لگن را کشیده و ضعیف کند، به ویژه در موارد زایمان سخت.
• زنانی که چند زایمان طبیعی داشته‌اند، بیشتر با خطر بیرون زدگی رحم مواجه می‌شوند.
• افزایش سن و یائسگی با از دست دادن استروژن می‌تواند مایه ضعف عضلات و افتادگی مثانه و واژن شود.
• سیگار کشیدن، اضافه وزن و بلند کردن اجسام سنگین جزو عوامل تشدید کننده افتادگی واژن هستند.
• روش‌های درمانی متفاوت از تمرینات غیرجراحی تا جراحی برای افتادگی واژن وجود دارد.

افتادگی واژن چیست؟

افتادگی واژن یا همان پرولاپس واژن وضعیتی است که در آن واژن و دیگر اندام‌های لگن زنان به داخل واژن یا از آن بیرون می‌زنند. این مشکل می‌تواند به دلایل مختلفی از جمله زایمان‌های متعدد، کاهش سطح استروژن بعد از یائسگی، بلند کردن اجسام سنگین، یبوست مزمن یا حتی سیگار کشیدن اتفاق بیفتد.

تعریف پرولاپس واژن

تعریف پرولاپس واژن به معنای بیرون‌زدگی یا جابه‌جایی واژن و اندام‌های مرتبط است. معمولا این مشکل بر اثر ضعف عضلات و بافت‌های حمایت کننده لگن ایجاد می‌شود. بین ۳۵ تا ۷۷ درصد از زنانی که زایمان طبیعی داشته‌اند، با این مشکل مواجه می‌شوند. همچنین عواملی مانند یائسگی زودرس و سیگار کشیدن می‌توانند خطر بیرون‌زدگی واژن را افزایش دهند.

انواع افتادگی واژن

افتادگی واژن به انواع مختلفی تقسیم می‌شود که هر یک از آنها ویژگی‌ها و علائم خاص خود را دارند. برخی از انواع پرولاپس واژن عبارتند از:

• سیستوسل: افتادگی مثانه به داخل واژن که می‌تواند باعث احساس پر یا فشار در ناحیه لگن شود.
• اورتروسل: برآمدگی مجرای ادرار به واژن که ممکن است با مشکلات دفع ادرار همراه باشد.
• رکتوسل: برآمدگی راست‌روده به واژن که می‌تواند منجر به یبوست و مشکلات دفع شود.
• انتروسل: برآمدگی روده کوچک به واژن که معمولا پس از هیسترکتومی ایجاد می‌شود.

با توجه به نوع و شدت افتادگی، درمان‌های مختلفی از جمله تمرینات تقویت‌کننده عضلات لگنی یا استفاده از پساری‌ها می‌تواند توصیه شود.

عوامل موثر در افتادگی واژن

عوامل مختلفی در افتادگی واژن نقش دارند که از مهم‌ترین آن‌ها می‌توان به بارداری و زایمان طبیعی و همچنین یائسگی و تغییرات هورمونی اشاره کرد. این عوامل می‌توانند باعث تضعیف ماهیچه‌های کف لگن شوند و افتادگی واژن را تسریع کنند.

بارداری و زایمان

بارداری و زایمان طبیعی می‌توانند به طور چشمگیری بر ضعف عضلات لگن تأثیر بگذارند. از این‌رو، بیش از یک‌سوم زنان در طول زندگی خود افتادگی واژن را تجربه می‌کنند، معمولاً پس از بارداری و زایمان طبیعی است که اندام‌های لگن دچار افتادگی می‌شوند.

یائسگی و تغییرات هورمونی

یائسگی یکی از دلایل اصلی افتادگی واژن است. کاهش استروژن در این دوران منجر به تضعیف ماهیچه‌های کف لگن شده و افزایش سن به این فرآیند تسریع می‌بخشد. در نتیجه، عضلات و بافت‌های حمایتی واژن ضعیف می‌شوند و علائم افتادگی واژن افزایش می‌یابد.

علائم و نشانه‌های افتادگی واژن

افتادگی واژن یا پرولاپس واژن دارای علائم و نشانه‌های مختلفی است که می‌تواند بر کیفیت زندگی زنان تأثیر بگذارد. این وضعیت عمدتاً پس از چندین زایمان، بخصوص زایمان‌های طبیعی سخت، رخ می‌دهد و می‌تواند از خفیف تا شدید متفاوت باشد. همچنان که دلایلی مانند یائسگی، سیگار کشیدن، اضافه وزن و بلند کردن اشیاء سنگین نیز می‌توانند به افتادگی واژن منجر شوند.

علائم شایع

علائم پرولاپس واژن شامل احساس سنگینی و فشار در لگن، درد کمر، و بی‌اختیاری ادرار می‌شود. همچنین ممکن است زنان احساس پری در واژن یا توده در دهانه واژن داشته باشند. این علائم می‌توانند به طور قابل توجهی بر روزمرگی و فعالیت‌های فیزیکی فرد تأثیر بگذارند. بسیاری از زنان نیز بی‌اختیاری ادرار را تجربه می‌کنند که می‌تواند بسیار آزاردهنده باشد.

دیگر نشانه‌های افتادگی واژن

در موارد شدیدتر، علائم نشانه‌های افتادگی واژن می‌تواند شامل درد حین رابطه جنسی و خونریزی غیرطبیعی شود. این علائم می‌توانند نشانه‌ی برآمدگی اندام‌ها از واژن باشند که اغلب نیاز به جراحی و درمان‌های تخصصی دارند. همچنین، زنان ممکن است با تکرر زیاد دفع ادرار نیز مواجه شوند که خود نشانه‌ای از وجود مشکل در ناحیه لگن است.

1. احساس فشار در لگن
2. درد کمر
3. بی‌اختیاری ادرار
4. درد حین رابطه جنسی
5. خونریزی غیرطبیعی

افتادگی واژن یا پرولاپس واژن چگونه تشخیص داده می‌شود؟

تشخیص پرولاپس واژن در اکثر موارد با معاینه گاینکولوژی انجام می‌شود. پزشک زنان متخصص از طریق معاینه بالینی و دقیق می‌تواند علائم و درجات پرولاپس واژن را شناسایی کند. این معاینه شامل بررسی دقیق تمامی بخش‌های واژن و اندام‌های لگنی است.

در مواردی که نیاز به بررسی‌های بیشتری احساس شود، تست‌های تصویربرداری نظیر سونوگرافی لگن، ام آر آی کف لگن و سی تی اسکن شکم و لگن به کار گرفته می‌شوند.

بر اساس آمار، بیش از یک‌سوم زنان در طول زندگی خود دچار درجاتی از پرولاپس واژن می‌شوند، که این افتادگی‌ها معمولاً پس از یائسگی، زایمان یا هیسترکتومی رخ می‌دهد. در صورتی که علائم اولیه شناسایی شوند، تشخیص پرولاپس واژن و اقدامات درمانی زودهنگام می‌تواند از بدتر شدن وضعیت جلوگیری کند.

درمان‌های افتادگی واژن

درمان افتادگی واژن شامل روش‌های غیر جراحی و جراحی است که بسته به شدت و نوع پرولاپس در افراد مختلف ممکن است متفاوت باشند. در ادامه به بررسی این روش‌ها پرداخته می‌شود.

درمان‌های غیر جراحی

در موارد خفیف افتادگی واژن، مدیریت بدون جراحی معمولاً پیشنهاد می‌شود. یکی از اصلی‌ترین روش‌های غیر جراحی استفاده از پساری است. پساری یک دستگاه پلاستیکی یا سیلیکونی است که به طور موقت درون واژن قرار می‌گیرد و به حمایت از ساختارهای لگن کمک می‌کند. علاوه بر این، تقویت عضلانی با تمرینات کگل می‌تواند به برخی از بانوان کمک کند تا با انجام این تمرینات عضلات کف لگن خود را قوی کرده و عملکرد آنها را بهبود بخشند. این تمرینات شامل فشاردادن و رها کردن ماهیچه‌های کف لگن به شکل منظّم است.

درمان‌های جراحی

اگر درمان‌های غیر جراحی مؤثر نباشد یا افتادگی واژن شدید باشد، ممکن است جراحی واژن مورد نیاز باشد. یکی از روش‌های جراحی مؤثر، واژینوپلاستی است که به بازسازی و تقویت بافت‌های آسیب دیده می‌پردازد. همچنین، هیسترکتومی (حذف رحم) ممکن است برای برخی رباط‌های آسیب دیده در نظر گرفته شود.

روش‌های جراحی گزینه‌ای مطمئن برای اصلاح مشکلات ساختاری مانند پرولاپس و بهبود کیفیت زندگی فرد هستند. اما هر گونه جراحی واژن باید با مشورت دقیق با پزشک واژینوپلاستی متخصص و اطلاع از تمامی عوارض و مزایای احتمالی انجام گیرد.

تمرینات تقویت کننده عضلات واژن

تمرینات تقویت کننده عضلات واژن یکی از روش‌های موثر برای جلوگیری از افتادگی واژن و بهبود عملکرد عضلات لگن است. این تمرینات شامل دو بخش اصلی تمرینات کگل و تمرینات فیزیوتراپی می‌شود که در زیر به تفصیل توضیح داده شده‌اند.

تمرینات کگل

تمرینات کگل مجموعه‌ای از تمرینات ورزشی برای عضلات لگن محسوب می‌شود که به تقویت عضلات کف لگن کمک می‌کند. این تمرینات با فشردن و رها کردن عضلات کف لگن به مدت مشخص و با تکرارهای معین انجام می‌شود. تمرینات کگل به عنوان تمرینات تقویت کننده عضلات واژن شناخته می‌شود و می‌تواند در بهبود کنترل ادرار، کاهش افتادگی واژن و افزایش رضایت‌مندی جنسی موثر باشد. انجام منظم این تمرینات به تقویت عضلات واژن کمک کرده و باعث جلوگیری از افتادگی واژن می‌شود.

تمرینات فیزیوتراپی

فیزیوتراپی لگن نیز به عنوان یکی از روش‌های موثر در تقویت عضلات کف لگن و کاهش علائم افتادگی واژن به شمار می‌رود. فیزیوتراپیست‌ها با ارزیابی شدت پرولاپس و عوامل مشارکت‌کننده، برنامه‌های درمانی شخصی‌سازی شده‌ای ارائه می‌کنند. تمرینات ورزشی برای عضلات لگن در قالب فیزیوتراپی شامل تمرینات کنترل مثانه و تمرینات کگل است که به بهبود عملکرد عضلات و کاهش ناراحتی‌های ناشی از پرولاپس کمک می‌کند. همچنین، استفاده از تکنیک‌های بیوفیدبک و درمان دستی درمانگر می‌تواند به تقویت و هماهنگی عضلات کمک کند.

در نهایت، تمرینات کگل و فیزیوتراپی لگن به عنوان دو روش اصلی برای تقویت عضلات کف لگن و جلوگیری از افتادگی واژن مورد استفاده قرار می‌گیرند که بهبود عملکرد این عضلات و کاهش علائم ناراحت‌کننده را به دنبال دارند.

عوارض افتادگی واژن

افتادگی واژن می‌تواند به بروز مشکلات متعدد جسمانی و روانی منجر شود که بر کیفیت زندگی افراد تاثیر قابل‌ توجهی دارد. یکی از عوارض پرولاپس واژن، افزایش خطر ابتلا به عفونت دستگاه ادراری است. این مشکلی کاملاً معمول است که با مشکلات در تخلیه‌کامل مثانه و افزایش خطر باکتری‌ها به وجود می‌آید.

همچنین ناراحتی جنسی از دیگر عوارض افتادگی واژن محسوب می‌شود. زنانی که با این مشکل مواجه هستند، ممکن است درد یا ناراحتی هنگام برقراری رابطه‌جنسی را تجربه کنند که می‌تواند به شکل قابل‌ ملاحظه‌ای زندگی زناشویی آنها را تحت تاثیر قرار دهد. مشکلات جسمانی مرتبط با پرولاپس واژن شامل احساس سنگینی یا فشار در ناحیه لگن و نیاز به دفع مکرر ادرار است.

از طرفی، افتادگی واژن تاثیرات روانی نیز به وجود می‌آورد. بسیاری از زنان با این مشکل دچار مشکلات روانی همچون کاهش اعتمادبه‌نفس، افزایش استرس و اضطراب می‌شوند. این عوارض روانی می‌تواند به شکل مستقیم یا غیرمستقیم بر سلامتی کلی فرد تاثیر بگذارد.

در نهایت، مشکلات جسمانی ناشی از پرولاپس واژن، ممکن است شامل زخم‌های واژینال و عدم کنترل ادرار باشد. این مشکلات ضمن مختل‌کردن فعالیت‌های روزمره، نیاز به درمان‌های جدی‌تر همچون جراحی را اجتناب‌ناپذیر می‌سازد.

پیشگیری از افتادگی واژن

پیشگیری از پرولاپس واژن اهمیت بسیاری دارد، چرا که این وضعیت می‌تواند به شدت بر کیفیت زندگی زنان تأثیرگذار باشد. با توجه به آمارها، بیش از یک‌سوم زنان در طول زندگی خود دچار درجاتی از افتادگی می‌شوند. اما اقدامات مرتبط با پیشگیری می‌توانند نقش مهمی در کاهش این خطر ایفا کنند.

نکات مهم در پیشگیری

برای پیشگیری از پرولاپس واژن، انجام تمرینات کف لگن یکی از اقدامات اولیه و موثر است. تمرینات کگل به تقویت عضلات لگن کمک کرده و از تضعیف آن‌ها جلوگیری می‌کند. همچنین، حفظ وزن ایده‌آل می‌تواند فشار اضافی بر عضلات لگن را کاهش دهد. جلوگیری از یبوست با مصرف فیبر زیاد و هیدراته نگه داشتن بدن نیز تأثیر مثبتی بر پیشگیری دارد. کنترل سرفه مزمن از طریق درمان دقیق و به موقع می‌تواند فشار اضافی بر ناحیه لگن را کاهش دهد.

تاثیر سبک زندگی سالم

برخی از اجزای شکل‌دهنده این سبک زندگی، شامل ورزش منظم، ترک سیگار و اصلاح رژیم غذایی است. ورزش به تقویت عضلات و حفظ انعطاف‌پذیری آن‌ها کمک می‌کند، در حالی که ترک سیگار از کاهش الاستیسیته بافت‌ها جلوگیری می‌کند. در نهایت، اهمیت ندارد که از چه روش‌هایی استفاده می‌کنید، مهم این است که به طور مداوم این اقدامات را در زندگی روزمره پیگیری کنید تا به پیشگیری از پرولاپس واژن کمک نمایید.

خلاصه

افتادگی واژن یا پرولاپس واژن یکی از مشکلات رایج خانم‌ها است که بر اثر عوامل مختلفی از جمله ضعف عضلات و بافت‌های حمایتی لگن ایجاد می‌شود. خلاصه پرولاپس واژن شامل مجموعه‌ای از نشانه‌ها و درمان‌ها است که برای کنترل و کاهش مشکلات ناشی از این وضعیت اهمیت دارد.

بررسی اجمالی علائم نشان می‌دهد که احساس فشار و سنگینی در ناحیه لگن، درد کمر، و بی‌اختیاری ادرار از جمله نشانه‌های شایع این بیماری هستند. طبق مطالعات، خطر شایعیت افتادگی بعد از جراحی‌های مداخلات واژینال نسبت به روش‌های دیگر مانند ساکرال کولپوپکسی بیشتر است (خطر نسبی 2.31). همچنین احتمال عود پرولاپس پس از این پروسیجرها با خطر نسبی 2.33 بالاتر است.

درمان‌های افتادگی واژن شامل رویکردهای غیرجراحی مانند استفاده از پساری و تمرین‌های فیزیکی مثل تمرین کگل است. از روش‌های جراحی نیز می‌توان به هیسترکتومی و واژینوپلاستی اشاره کرد که برای بازسازی و ترمیم بافت‌های آسیب‌دیده به کار می‌روند. مطالعات نشان می‌دهند که خطر افزایش بی‌اختیاری استرسی ادرار بعد از جراحی‌های مداخلات واژینال 1.86 برابر است.

نکات پیشگیری از بیماری تمرکز بر حفظ یک سبک زندگی سالم، انجام تمرینات منظم کف لگن و جلوگیری از عوامل خطرزا مانند یبوست و سرفه مزمن دارند. اتخاذ این راهکارها می‌تواند به کاهش یا جلوگیری از افتادگی واژن کمک کند و تاثیرات ناشی از آن را به حداقل برساند.